Finals Interview-Ang Kasaysayan sa Parokya sa Mahal Nga Kasingkasing ni Hesus

Finals Interview- Ang Kasaysayan sa Parokya sa Mahal nga Kasingkasing ni Jesus

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong (16)

1. Kayugot- n. anguish; pain

Ang mga kayugot sa kinabuhi ang makapalig-on kanato.

2. Kalisang- n. fear

Aduna siya'y kalisang sa mga ungo.

3. Maya- adj. cheerful

Maya kaayo ang mga estudyante karong adlawa.

4. Siyaok- v. scream

Nisyaok si Vicky pagbira sa tulisan sa iyang bag.

5. Mabuligon- adj. helfpul

Ganahan ko makakita og mabuligong grupo para sa among proyekto.

Ang Akong Semanang Talaan (9)

Nagsagol ang akong gibati karong semanaha. Paglunes, nagklase ra kami, ug sa usa sa among mga klase, naglantugi kami bahin sa pagbuwag sa simbahan og sa gobyerno. Lingaw ang among lantugi ug nalipay ko sa mga resulta ato.

Tarong gihapon ang among klase pagmartes ug paghuman niini, nagpundok mi sa Debate Society aron maghisgot bahin sa among exhibition debate igmiyerkules para sa among Speech Fest. Nagpraktis pud mi alang niini.

Pag-abot sa Miyerkules, niadto mi una sa UP para sa Campus Journalism Forum ug didto, daghan kaayo ko og nakat-unan bahin sa mga responsibilidad sa usa ka journalist. Pag-abot namo sa among eskwelahan, nag-andam dayon mi para sa among lantugi. Nakuyawan ko kay daghan kaayo og manan-aw namo didto. Pagsugod sa among lantugi, nalingaw ko og maayo ug nalipay pud ko kay nadaog among grupo ug nakadawat ko sa Best Debater nga ganti. Dako ang akong pasalamat sa Ginoo sa pagtabang Niya kanako atong adlawa.

Nagklase mi sa Huwebes ug sa Biyernes. Nalingaw gayod ko pagbiyernes tungod among giandaman og gamay nga regalo ang among magtutudlo nga si Sir Leo Lastimosa kay adlaw sa iyang pagkatao. Amo jud siya giadto sa Parklane ug nagdala mi og cake, balloons, ug card nga naay litrato niya. Abi namog dili na siya muabot didto sa kadugay namog huwat ug dili pa jud niya tubagon ang among tawag. Dako ang among pagkahimutang nga naabot jud siya ug iyang nadawat ang among gamay nga surprise alang kaniya. Hinaot pa unta nga nalipay siya sa among gamay nga regalo ug padayunan siya og hatag og grasya sa Ginoo.

Malipayong Adlaw sa Pagkatao Sir!

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong (15)

1. Kiho- v. to jerk; a shudder the shoulder

Nikiho si Danilo kay gigitik siya ni Tomas.

2. Gaang-gaangan- adj. rocky; rugged place

Dili siya ganahan muagi dihang dapita tungod sa gaang-gaangan nga dalan.

3. Limod- v. to deny; to tell a lie

Gitudluan mi sa among ginikanan nga dili manglimod kay sayop kini.

4. Sagabay- n. friends; playmates; playfellows

Magul-anon si Inday kay wala siya'y mga sagabay.

5. Yahong- n. bowl; table bowl

Nayabo ang sabaw sa yahong tungod sa kakiat ni Julio.

Ang Akong Semanang Talaan(8)

Lunes pa lang, nalumos na ko sa mga buhatunon. Gawas sa akong mga tinugyanan sa eskwelahan, aduna pa mi salo-salo nga giatiman para sa anibersaryo sa Buhilaman Theater Organization(BTO). Paghuman sa among klase, nagpundok dayon mi sa akong mga kauban aron magtiwas sa among mga dibuho ug mamalit og mga pagganti. Alas otso na mi sa gabii nahuman og pamalit dayon nagtiwas gihapon mi og trabaho kay ganahan among magtatambag nga mahuman na namo tanan.

Pagmiyerkules, nisud ko og klase ug sa among Photography class, nagtaho mi sa akong kaabing magtutungha nga si Vera bahin sa Travel Photography. Nahuman mi ug dali-dali ming niadto sa Baseline aron magset-up sa among salo-salo. Naabot ang mga bisita ug nagsugod dayon mi sa among kalingawan.

Kapoy kaayo ko gikan sa salo-salo pero kinahanglan gihapon ko mumata og sayo para sa among Community Involvement(C.I.). Pag-abot nako sa eskwelahan, gipugos nako akong kaugalingon nga maminaw sa sulti bisan og katugon kaayo ko. Pagkahuman niini, nagpundok usab mi sa BTO ug didto namo gihisgut ang mga problema sa grupo dayon nagpraktis mi sa among dula-tula igbiyernes. Gikuyawan ko kay ako ang muarte isip bida ug mao pa ni ang akong pinakaunang pag-apil. Nagpasalamat ko nga dali ra nawagtang ang akong pagkakulba ug nahuman ang among praktis nga malampuson.

Paghuwebes, wala mi nagklase sa duha namo ka subjects sa buntag mao niadto ko sa Lapu-Lapu Police Station aron mukuha ug news blotter alang sa among buhatunon sa Com2. Pagkahuman nako og pakighinabi sa mga pulis, niadto ko sa eskwelahan ug nisulod sa klase unya nagprakits mi balik sa BTO. Alas nuebe na mi nahuman og praktis ug perteng kapoya nako. Pag-abot sa balay, naghimo dayon ko sa akong mga buhatunon sa Com26.

Karong Biyernes, nanan-aw na pud mi og salida sa among klase pagbuntag nga “My Pet.” Usa kini ka Indie film nga nakadaog nga og daghang mga ganti. Giganahan ko sa salida kay nakaigo kini sa akong kasing-kasing. Pagkahuman sa among klase sa Photography, nagpraktis dayon mi sa BTO. Nagsugod ang programa ug amo dayon gipakita ang among dula-tula. Nalipay ko sa gikagawsan sa among gibuhat kay malampuson kini. Busa, nagpasalamat ko og maayo sa Ginoo sa mga talento nga iyang gihatag kanako ug sa akong mga kauban.

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong(14)

1. Diwatahan- n. spiritist; psychic; fortune-teller

Gitag-an sa diwatahan nga madato ko sa sulod sa lima ka tuig.

2. Balhas- n. sweat; a salty liquidize substance of the body

Basa kaayo sa balhas si Gemma paghuman niya og sayaw.

3. Kinol- adj. callous; hardened; stiff

Kinol ang mga kamot ni Marco tungod sa sige og panglimpyo sa ilang panimalay.

4. Gutab- v. to knaw; to cut off

Gigutab sa ilaga ang iyang tsinelas.

5. Manabtan- n. a rosary or prayer leader

Gikasab-an sa lalaki ang mga bata kay wala sila naminaw sa manabtan.

Ang Labing Bantugang Sugbuanon Alang Kanako

Ang Akong Semanang Talaan (7)

Dili kaayo bug-at ang akong mga kasinatian karon kon ikompara niaging semana. Malipayon kaayo ko nga wala mi nagklase paglunes tungod sa pagsaulog sa adlaw sa atong Inahang Maria ug pagmartes kay Osmeña Day. Paglunes tibuok adlaw ko natulog kay wala ko’y tarong nga pahuway niadtong niaging semana. Alas kwatro na ko sa hapon nakamata ug naglantaw ra ko og salida paghuman. Martes ko niadto sa among eskwelahan para sa paghimo namo og batakaang balaod sa among debate society. Dugay mi nahuman niini kay daghan kaayo mi og dapat hunahunaon alang ini. Pagkumpleto namo sa among mga buhatunon, niadto ko sa Salon para magpahigalam ug nidiretso ko sa Ayala aron makigsuroy sa akong pamilya paghuman.

Miyerkules mi nipadayon sa among klase og wala ko ganahi niini kay kuwang pa kaayo ang akong pahuway. Apan, wala ko’y mabuhat tungod kinahanglan nako buhaton ang akong mga katungdanan isip usa ka estudyante. Paghuman sa among klase, aduna ko’y giadtuan nga pundok sa among Buhilaman Organization mao nga dugay ko nauli sa among balay.

Paghuwebes nagklase gihapon mi kon diin sa among English7, aduna mi Impromptu Speaking. Ang akong napili nga hilisgutan mao ang pag-gamit og contraceptives ug akong gipasabot sa akong mga kaabing magtutungha nga dili ko muuyon niini. Natagbaw ra pud ko sa akong mga gipang-ingon ug paghuman sa among klase, nag-atiman gihapon mi sa among Buhilaman Organization.

Pagbiyernes, nalipay ko kay gaan-gaan ang among talamdan. Duha ra kabuok among klase apan sa among bakante nga oras, nagbuhat mi sa among sinulat alang sa among dula-tula sa Buhilaman. Nakaginhawa ko sa paghuman namo niini ug nakatulog ko sa akong kahago. Natapos ang among klase ug nikuyog ko sa akong amigo nga nakigsuroy kanako. Pag-abot nako sa among balay, nidiretso ko og himo sa akong mga buhatunon para sa eskwelahan. Gayod, ang kinabuhi isip estudyante dili lalim apan ako nalang gihunahuna nga usa kini ka lingaw nga kasinatian nga importante sa pagpalambo sa akong kaugmaon.

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong(13)

1. Yubit- v. despise; to look down upon with disfavor or contempt; scorn

Giyubit sa pamilya Reyes ang ilang mga pobre nga katabang.

2. Subaw- adj. hot; summertime; humid

Gisapot si Julio tungod subaw kaayo ang panahon.

3. Matumotumoon- n. gossip-monger; newsmonger; one who spreads rumors

Maglagot gayod ko sa mga matumotumoon sa among tunghaan.

4. Handuraw- v. to imagine; reminisce; daydream

Naghanduraw si Carla bahin sa iyang mga pangandoy sa kinabuhi.

5. Kiriwan- n. one who steals; hence, kleptomaniac

Among nahibaw-an nga si Ronaldo usa ka kiriwan.

Ang Akong Semanang Talaan(6)

Daghan kaayo og nahitabo sa akong semana karon. Paglunes nagklase ra mi ug paghuman niini, ni-audition ko para sa among VJ Hunt. Ang madaog niato nga indigay mao ang mu-VJ sa Pakiglambigit sa STC. Pagsugod sa among audition, grabe kaayo ang kakulba nga akong nabati apan akong gisuway og hunahuna nga lingaw-lingaw ra to nga kasinatian mao nga dili ko dapat mahadlok. Pagkahuman sa akong kahigayonan nga mu-audition, nalipay ra ko sa akong nabuhat ug sa akong napakita sa mga hukom.

Sa sunod nga adlaw, wala mi nagklase pagbuntag kay saba kaayo ang mga kasaya sa mga estudyante sa pagpangandam sa among Pakiglambigit. Nibalik nalang mi sa among klase paghapon ug pagkahuman niini, aduna mi giadto nga tigum para sa usa sa among pundok. Didto gipahibalo ang mga nadawat sa VJ Hunt ug nalipay kaayo kay usa ko sa mga naapil. Natapos ang among pakighisgot ug niadto mi sa Abellana para sa among praktis sa soccer.

Pagmiyerkules wala mi nagklase apan niadto gihapon mi sa eskwelahan paghapon para sa among run through sa Pakiglambigit. Pag-abot nako sa eskwelahan, luya kaayo akong lawas tungod lain ang akong pamati. Niadto nalang ko sa among Study Hall aron matulog ug nikalit og taas akong hilanat. Ako nalang tong gidala sa pahuway unya nitambong ko sa usa na pud namo ka tigum.

Huwebes nagsugod ang among Pakiglambigit. Niadto mi og sayo sa eskwelahan unya nipraktis dayon mi sa soccer kay kami ang labing una nga muduwa batok sa JEO. Wala jud mi ganahi sa among duwa tungod dili matarong ang ilang pagpitch sa bola kay muuntol-untol kini. Nahibong pud mi nga adunay higayon kon diin nagilis-ilis og hukom ang referee ug nitug-an siya sa iyang sayop paghuman niini apan igo ra siya nangayo og pasaylo ug wala na’y laing gibuhat. Napildi mi sa tulo ka puntos apan maghimo mi og protesta aron aduna’y katarungan sa duwa. Sa tinuoray lang, naglagot jud ko ato ug pati pud ang mga nanambong nakaingon nga dili to matarong ang nahitabo.

Biyernes ang among ikaduhang adlaw sa Pakiglambigit. Nalipay ko pagbuntag kay nakadaog amoang pundok sa volleyball ug badminton. Pagkahapon, nagsugod mi og praktis para sa among duwa sa soccer. Nakuyawan gayud mi tungod ang among kontra usa ka kusgan kaayo nga grupo ug nailhan nga labing isog sa tanan. Nagsugod ang duwa sa among pabor. Nakapuntos mi ug duha, ug pagsulod nila, wala sila nakakuha og puntos. Lipay na unta kaayo mi sa dihang gipahunong ang duwa kay naa daw usa kanamo ang wala nalista ug gipaapil sa duwa. Mao kini ang among designated kicker(DK) ug niingon mi nga nahitabo na sauna ang pagpasulod sa mga DK nga wala sa lista ug gidawat ra sila. Apan niprotesta jud sila ug adunay gubot nga nahitabo ug gihatag ang daog sa among kontra. Sakit kaayo sa among dughan ang nahitabo apan kahibalo mi nga kon buot huna hunaon, kami jud ang tinuod nga nidaog. Mas pilion pa namo ang “mapildi” nga adunay duha ka puntos kay sa sa “madaog” tungod lang sa forfeiture nga wa man lang nakapuntos. Atangan sa tanang tawo ang pamawi sa TCO! Daghang salamat!

Ang Akong Pakighinabi ni Mrs. Glenda Pateña Bahin sa Pagpalambo sa Cebuanong Pinulongan

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong (12)

1. Tagaw- adj. uneducated; innocent; ignorant

Gipahimuslan sa among punoan ang mga tagaw nga mga lungsoranan.

2. Yamat- n. an expression of protest, or of doubt

Nagsugod og yamat ang mga magbubuhat batok sa ilang kompanya.

3. Musgot- adj. gloomy; sad; desperate

Luoy tanawn ang musgot nga dagway sa makililimos.

4. Up-op- n. a withering light of a lamp; the dying or fading light of kerosene lamp

Ang up-op nalang ang nagtabang niya sa pagtuon.

5. Kutat- v. to recede; subside; reduce; stop

Nakamata ko sa pagkutat sa bagyo.

Ang Akong Semanang Talaan (5)

Karong semanaha, ubay-ubay pud ang akong nabuhat sa eskwelahan. Wala mi nagklase paglunes apan nilakaw gihapon ko aron makigkita sa akong kagrupo nga si Vera aron mag-andam sa among pagtaho sa Photography. Paghuman sa among pag-andam, nagkita mi sa akong amigo ug nanuroy kami. Muadto unta ko sa Abellana Sports Complex para sa among praktis sa soccer apan nibundak og maayo ang uwan Nanawag ang akong amahan kanako ug wala ko niya gisugtan nga mutambong sa among praktis mao nang gipauli nalang ko niya dayon.

Sa sunod nga adlaw, niadto ko sa among klase ug sa among bakante nga oras, niadto mi sa Ayala para mamalit og kagamitan para sa among bulletin board sa among Buhilaman organization. Nagdali mi og pamalit kay aduna pa mi giapas nga tigum sa eskwelahan. Pag-abot namo, nagdali-dali mi og adto sa tigum ug paghuman niini, gisugdan namo og panindot among bulletin board.

Pagmiyerkules, nagklase mi og pagkahuman niini, niadto ko og pundok aron isaulog ang adlaw sa anak sa akong amiga sa Jollibee. Wala ko nagdugay didto tungod gigusto na nako nga muuli kay dili ko ganahan og mga mascots. Mao jud na ang akong gihadlukan sukad pa sa akong pagkabata. Nagdali-dali ko og balik sa among eskwelahan kay naa pud mi usa ka tigum nga kinahanglan nako adtuon.

Huwebes sa buntag, naglain akong lawas tungod sa kahago sa among prakits ug sa pagkabasa nako sa uwan. Miskin og lain ang akong pamati, nitambong gihapon ko sa among klase. Pagkahuman sa among klase, niadto mi sa City Hall aron mangita og among mapanghutan-an sa among pakighinabi sa Com26 apan wala mi nakakita niini. Nibalik ko sa eskwelahan aron muapil sa among soccer praktis. Nahuman ang among duwa ug luya kaayo akong lawas tungod niini ug tungod sa akong sakit.

Karong Biyernes, nagsugod ang among klase sa pagtan-aw namo og salida nga Hero. Usa kini nga Chinese nga pelikula nga bahin sa giyera ug sa kultura sa China. Sa pagtapos sa salida, nangadto mi sa SM para mutambong sa Media Forum on Maritime Disasters. Pagkahuman niini, niado mi sa Capitol para makighinabi sa among buluhaton sa Com26. Dako akong pasalamat nga nakit-an namo si Mdm. Zosa, nga siyang nag-atiman kanamo didto. Niadto dayon mi sa eskwelahan para sa among sunod nga klase ug pagkahuman, nitambong ko sa among praktis sa soccer.

Kini tanan ang akong gipangbuhat karong semanaha ug naghinaot ako nga makakita ako og higayon nga makapahuway puhon.

Ang Akong Pakighinabi ni Mdm. Mona Clarita Zosa Bahin sa Gigikanan sa Pangan sa Lugar nga Oslob

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong (11)

1. Maton- adj. tough; expert; brave

Nadaog ang maton nga mangugubat sa sangka.

2. Hambat- v. to bite; snap at

Gihambat og kalit sa isda ang paon.

3. Luyong- n. seedlings

Among ibalhin ang mga luyong sa kaang ugma sa hapon.

4. Lutob- n. a burn mark or mark of burn in the skin

Aduna ko'y lutob sa akong braso kay napaso kini sa amoang plantsa.

5. Parigla- n. foul play; a disgrace act; vandalism; criminal offense

Gikasohan si Pedro tungod sa iyang parigla nga gibuhat sa Barangay Vicente.

Ang Akong Pakighinabi Bahin sa Estado sa Edukasyon sa Pilipinas

Ang Akong Labing Halandumong Kasinatiang Sugbuanon

"Merkado"

Isip sugbuanon, aduna ako'y daghang mga butang nga ipasigarbo. Mapasalamaton ako sa akong kaliwat, ug sa lugar nga akong tinuboan. Busa, nasayod ako na kaakohan nako ang pagtuon sa saktong paggamit sa akong pinulongan.

Apan, muangkon ako nga naa pa gyud ko'y mga kahuyang sa pagbuhat niining katungdanan. Mapakita kini sa isa sa akong mga labing halandumong kasinatiang Sugbuanon. Nahitabo kini pipila na katuig ang milabay. Usa kahigayon, gisugo sa akong inahan ang among katabang nga mangompra sa merkado. Nikuyog ko sa paglakaw kay wala ko'y mabuhat sa balay. Pag-abot namo sa merkado, nagsugod dayon og pamalit ang among katabang. Niadto mi sa dapit kung asa gipamaligya ang karne, ug namili siya kung unsa ang iyang paliton. Gihangyo ko niya nga magpabilin didtong dapita para akong mabantayan ang paghiwa sa karneng iyang gipili samtang mamalit siya og mga utanon. Una siya nilakaw, iya kong gibilinan og kwarta para ibayad sa karne. Nisugot ko sa iyang hangyo, ug nagpaabot ako didto. Paghuman sa paghiwa ug sa pagputos sa karneng among paliton, nanghutana ko sa magbabaligya kung pila ang akong ibayad. Nitubag siya nga "kinyentos" daw ang kantidad sa tanan. Wala nako nasabtan ang iyang pulong, ug nakabati ako og kaulaw sa pagpanghutana kung pila ang gipasabot sa "kinyentos." Dako nakong sayop ang wala pagpanghutana niini. Ang ako hinuong gibuhat mao ang pagpanahaghap pinaagi sa paghunahuna na ang "kinyentos" pareho ra sa "usa ka gatos" kay medyo pareho ang ilang pronunsisyon. Mao kini ang akong gibuhat, apan wala dayon nabantayan sa magbabaligya nga usa ra ka gatos ang akong gihatag kay nakapiko man ang kwarta. Pagkuha nako sa mga pinalit, mao sad ang pag-abot sa among katabang. Sa among pagkasayod nga nahuman na namo og palit ang among mga kinahanglan, nisulod na kami sa tricycle. Padung na unta mi og biya pero nahibulong nalang mi ngano gipahunong mi sa magbabaligya sa karne nga suko kaayo og dagway. Nisinggit siya nako og "Hoy!" ug iya kong gipasanginlan nga limbongan kay pagkakita daw niya sa akong gibayad, usa ka gatos ra kini. Nangurog ako sa kahadlok ug akong giangkon nga naglibog ko kung unsa ang pasabut sa "kinyentos" ug nagtuo ako nga pareho ra kini sa "usa ka gatos." Pag-una, wala ako gituohan dayon sa magbabaligya pero pagkakita niya sa akong mga luha nga padulong na mutulo, nituo na siya nga tinuod ang akong gisulti. Nangayo ko sa iyang pasaylo ug gidungagan pod sa among katabang og upat ka gatus ang among bayad.

Daghan ang akong nakat-onan aning kasinatian. Una, nakapamatuod ako kung unsa kaimportante ang pagkahibaw sa mga Bisayang pulong nga kasagarang gamiton sa pangadlaw-adlaw nga buluhaton. Nakat-on pud ako nga kung naa ako'y mga pagduhaduha sa mga kahulogan sa mga Bisayang pulong, dili ko dapat mauwaw nga manghutana sa uban. Dili nako madugangan ang akong kinaadman kung dili ako mangayo sa tabang sa ubang tao. Labaw sa tanan, nadasig ako kay tungod ani nga kasinatian, mas ni-usbaw ang akong pagkasugbuanon!

Ang Akong Semanang Talaan(4)

Nalingaw ko sa akong semana karon. Dili pa kaayo bug-at ang among klase mahitungod nga bag-o pa mi nagsugod sa among mga tulumanon para sa Pre-Finals. Wala mi nagklase paglunes pero niadto mi sa Abellana para sa among prakits sa soccer. Ala-una pa lang, naa na mi didto sa akong mga kauban para mag-andam. Naghuwat mi nga makumpleto mi tanan unya nagsugod dayon mi sa pagpraktis. Giantos namo ang kainit sa adlaw aron mulig-on mi sa pagduwa. Pagkahuman niini, gihagit namo ang mga taga-Velez para sa usa ka tune-up game. Bisan og naningkamot mi sa pagduwa, sakit kaayo sa dughan nga lubong mi sa among duwa. Dako kaayo og labaw ang among kontra apan daghan mi og nakat-unan ato nga kasinatian. Among napatinuod nga importante jud ang hunglus sa usa ka grupo aron mulampos kini.

Martes mi nibalik sa eskwelahan og nagpadayon mi sa among klase. Pagkahuman, nagsugod na pud mi og praktis og soccer. Nalipay ko tungod daghan sa among mga membro ang niapil. Usa pud sa akong gikalipay mao nga naninguha mi tanan nga mas mumaayo para mapakita sa among tigbansay nga nakakat-un mi sa among nasinati sa Abellana.

Pagmiyerkules, nitambong mi sa usa ka pakigsulti bahin sa Solid Waste Management ug Mangrove Planting para sa among Community Involvement program. Niadto dayon mi sa pundok sa among mga organisasyon aron makighisgot bahin sa among mga buhatunon.

Huwebes mi nibalik sa among mga tulumanon sa klase. Gikapoy ko og maayo adtong adlawa tungod sunod-sunod ang among klase, ug naguol pud ko sa akong grado sa Midterms sa usa namo ka subject. Wala mi nadayon sa praktis og soccer paghapon tungod daghan sa among mga membro ang daghan og atimanon ug dili kaapil.

Karong Biyernes, daghan ko og mga kalihukang giadtoan. Pagkahuman sa among klase, nagkita-kita mi sa akong mga amiga paghigh school unya nangadto dayon mi sa Cebu Doctor’s University para mubisita sa ilang Pakiglambigit. Nibalik dayon ko sa eskwelahan para sa among praktis sa sayaw ug sa soccer. Lingaw ang among praktis karon tungod daghan mi og mga bag-ong metodo nga gisulayan. Bisan og kapoy, nabawi ra kini sa kasadya namo sa among grupo.

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong(10)

1. Lurang- adj. intoxicated; drunkard; poisoned

Ang lurang nga lalaki ang nagsugod sa away sa tindahan.

2. Maluibon- adj. unfaitfhful; treacherous; traitorous

Silotan sa Ginoo ang mga asawang maluibon.

3. Ginuwatsi- n. a talk usually of jokes

Nalingaw ko og maayo sa ginuwatsi namo sa akong mga amiga.

4. Kil-op- v. to withdraw from appearing; disappear; vanish

Nikalit lang og kil-op ang babaye sa luyo sa kahoy.

5. Ayom-ayom- v. to patch up defect or differences; to counsel; to negotiate

Giayom-ayom sa punoan ang duha ka nag-away nga partido.

Akong Pakighinabi ni Maria Donna Armecin Bahin sa Pagpili ug mga Lider sa Atong Nasod(Recording)

Akong Pakighinabi ni Mdm. Arriesgado (Recording)

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong (9)

1. Yubod- adj. robust; short; dwarf-heighted

Gwapo unta si Christian apan yubod siya.

2. Tibad- v. to retaliate or argue in successive words

Nagtibad ang mga nagsangka sa lantugi.

3. Puhok- n. state of deficit; bankruptcy

Gipasira ni Tiyo ang ilang negosyo tungod sa puhok na ilang nasinati.

4. Ukat- v. to bring back to mind the old wounds in the past

Sa pagkakita ni Tedd sa bata, iyang naukat ang iyang pagpatay sa iyang kaugalingong anak.

5. Hamtong- adj. matured; bachelor

Gipailaila ko ni Lalaine sa iyang hamtong nga amigo nga si Ivan.

Ang Akong Semanang Talaan(3)

Nagsugod ang akong semana nga gaan-gaan kay bag-o ra nahuman ang among Midterms. Paglunes, normal ra ang among klase ug didto gisugod og hatag ang resulta sa among mga examin. Nalipay ko sa mga resulta apan aduna pud ko’y mga sayop na na akong nakat-unan. Paghuman sa among klase, nagsugod dayon mi og prakits og soccer sa patag. Nakuyawan ko sa among prakits kay gisugdan na sa among tigbansay ang pagsilot sa mga masayop. Grabe kaayo ang pamaol sa akong lawas paghuman namo og duwa tungod sa among labing kapoy nga gipangbuhat.

Nalipay ko pagmartes kay hayahay kaayo ang among talamdan sa klase. Sa among bakante nga oras, niadto mi sa akong classmate sa Colon para mamalit sa among gamit para sa Pepita inig ka ugma. Ang Pepita usa ka kalihukan sa pagsaulog sa Buwan ng Wika sa Theresian Communicator’s Organization. Kami, ang second years, ang gidestino nga mubuhat niini nga kalihukan og isip usa ka year representative, ako ang usa sa mga nanguna sa akong mga kauban. Nisugod mi og himo sa mga dekorasyon og ganti para sa Pepita pagkakumpleto sa among mga kagamitan. Wala ko nakaapil sa among prakits sa soccer paghuman kay nagsaulog akong inahan ug amahan sa ilang anibersaryo ug kinahanglan nga magkuyog mi tanang pamilya.

Buntag sayo pa lang sa Miyekules, daghan na kaayo mi og giasekaso para sa Pepita. Nangandam na mi sa mga dekorasyon sa lugar og sa dagan sa programa. Pagsugod namo, lingaw kaayo tan-awn ang mga tawo kay balaod sa kalihukan nga kinahanglan kadausa magbiste isip usa ka sikat nga personalidad sa Pilipinas. Nagkatawa ko sa pagkakita sa nagkalain-laing mga gisul-ob sa mga tawo. Naa didto si Lastikman, Betty La Fea, Gov. Garcia, Erap, ug uban pa. Labi ang kalingaw sa mga tawo sa mga indigay ug nalipay ko ug maayo tungod malampuson ang among giandam nga programa. Paghuman sa Pepita, nagprakits mi og soccer miskin nag-uwan dayon nagkita mi sa akong pamilya para manglakaw.

Paghuwebes, nagklase mi balik og naswertean mi kay wala nisulod ang among mga maestra sa buntag. Paghapon, nag-andam mi sa among storytelling sa English7 nga parte sa among examin sa Midterms.

Sa sunod nga adlaw, niadto mi sa CICC para sa “Suroy Suroy sa Sugbo” og didto mi namalit og nagkalain-laing mga ariyos ug pulseras nga barato ra kaayo. Nidiretso mi sa USJR paghapon para muapil sa programa sa Campus Patrol ug sa CAMS kon diin ang mga Mass Comm students sa Sugbo nagtipon-tipon para magsalmot sa mga kalihukan nga gipang-andam. Ako ang gipili nga murepresentar sa STC sa Debate Competition kon diin kauban nako ang tag-UP ug taga-USJR, ug among gidebatehan ang katungod sa pagtubag sa media. Grabe kaayo ang kakulba nga akong nabati pero nawagtang ra kini tungod sa suporta sa mga taga-STC. Nalipay kaayo ko nga nadaog ang among grupo sa debate ug nakalitan ko nga gigantihan ko ug Best Debater Award. Wala ko nagdahom nga ma ako ang gantimpala kay maayo sad ang akong mga kauban. Mapasalamaton kaayo ko sa Ginoo sa iyang pagaagak kanako, pati na sa akong mga kaabing Teresyana nga naghatag nako og kadasig nga muapil. Kini nga kasinatian usa sa mga bulawan nga akong tapigan sa kanunay!

Ang Akong Semanang Talaan (2)

Grabe kaapiki ang akong semana karon. Bag-o ra mi naabot gikan sa Iloilo paglunes ug labing kapoy ang among pamati. Aduna pa mi problema nga giasekaso sa among grupo pag-abot sa Sugbo ug tungod niini, wala mi kauli sa among mga panimalay dayon. Sa dihang nasulbad na ang among suliran, nakauli na jud mi ug sa mismong pag-abot nako, nagpahuway dayon ko. Naputol ang akong tulog kay nimata ko aron magtuon para sa among mga eksamin sa sunod nga adlaw. Bisan og kapoy kaayo ko, ako jud gipaningkamutan nga makatuon ko.

Pagmartes, niabot ko sa eskwalahan nga andam na para sa among mga examin pero nakatawa ko sa akong kaugalingon kay wala ko kibaw nga alas noybe pa diay mi magsugod unya sayo kaayo ko naabot didto. Ako nalang gigamit ang akong oras sa pagbasa balik sa among mga pagtulon-an. Pag-abot sa among magtutudlo, nagsugod na mi sa among examin. Paghuman sa akong adlaw didto sa eskwelahan, nakaginhawa ko og lawom sa kalipay nga naminusan na ang akong mga buhatunon.

Swerte kaayo mi kay wala mi klase pagmiyerkules tungod sa Charter Day. Gigamit nako kining bakante nga oras sa pakighinabi kay Mdm. Conchita Arriesgado para sa among Midterm requirement. Paghuman sa akong pakighinabi, akong gisugdan ang akong mga buhatunon nga kinahanglan namo isumite sa among mga magtutudlo. Sa akong pagkumpleto niini, nagsugod na ko og tuon para sa sunod namo nga mga examin sa Huwebes. Daghan kaayo ko og apasunon nga mga examin sa Huwebes tungod wala ko katambong paglunes.

Paghuwebes, nagsugod ko og examin pagbuntag ug nahuman ko og hapon. Murag gipuga ang akong utok sa kadaghan sa mga examin nga akong gikuha niadtong adlawa. Apan, nalipay ko nga nahuman na kini.

Wala na unta mi examin pagbiyernes apan aduna pa ko’y wala nakuha mao niadto ko sa eskwelahan para sa akong kinalasan nga examin. Naguol ko kay dugay kaayo naabot ang akong magtutudlo ug abi nako nga dili na siya mutunga. Nakaginhawa ko sa pagkakita niya og nagsugod dayon mi. Paghuman niini, nagkuyog mi sa akong mga amiga para magkaraoke. Nagsadya mi kay nahuman na jud ang among paghago niining semanaha.

Pagsabado, nag-examin mi sa among P.E. ug nagduwa mi og soccer. Nidiretso ko sa Tambuli para isaulog ang adlaw sa pagkatao sa akong manghud. Pagdomingo, naa na pud mi pagsadya sa among balay para sa kaadlawan sa akong inahan.

Bisan pa og nagsugod og kahago ang akong semana, nahuman man pud kini nga malipayon.

Usa Ka Modelong Sugbuanon

“Ikaw ang ehemplo sa imong mga estudyante.”

Mao kini ang mga pulong ni Mrs. Conchita Arriesgado nga nakapatandog og maayo kanako. Bata pa lang si Conchita, nangandoy na jud siya nga mahimog usa ka magtutudlo. Para ka niya, ang pagtudlo usa ka halangdon nga katungdanan kay pinaagi niini, makalambo ka sa kinabuhi sa usa ka bata. Nakuha siya og inspirasyon sa iyang magtutudlo sa ikaupat nga tuig sa high school. Siya ang naghatag og kadasig ni Conchita aron iyang pangusgan ang iyang gusto. Mapasalamaton pud si Conchita nga gihatagan siya og dakong suporta sa iyang mga ginikanan sa iyahang pag-eskwela aron iyang maabot ang iyang ambisyon.

Matod pa ni Conchita, dili sayon ang iyang mga giagian sa paghupot sa iyang pangandoy. Nakaagi siya og daghang pagsulay labi na sa mga intriga sa mga tawo. Aduna’y mga higayon kon diin nakahunahuna siya og hunong apan tungod sa iyang pagsalig sa atong Mahal nga Inahan, nahatagan siya og kadasig nga magpadayon. Nagkuha pud siya og kusog sa iyang pamilya nga pirmi naa sa iyang tupad bisag unsa man ang mahitabo. Niingon si Conchita nga miskin unsa man kalisud ang kinabuhi, kon naa ka’y pagpaninguha, makalampos jud ka niining mga suliran.

Sa pagkab-ot ni Conchita sa iyang ambisyon, nakaingon siya nga nindot kaayo ang pamati nga nakit-an niya ang bunga sa iyang hago. Usa sa iyang labing halandumong kasinatian sa pagtudlo mao ang panahon kon diin niranggo ug 1st place ang seksyon nga iyang gitudloan sa Division Examination. Karon, sobra gihapon ang iyang kalipay nga makit-an ang iyang mga estudyante nga malampuson sa ilang mga panginabuhi. Sa ilang mga katumanan, nakaingon si Cochita nga dili sayop ang iyang gipili nga kurso. Ang pagtudlo jud ang misyon nga gihatag sa Ginoo para kaniya. Miskin wala nadayon ang iyang tinguha nga mahimog madre, wala siya nagbasol kay siya nakapamatuod nga dili lang sa pagmadre siya makapagsilbi sa Ginoo. Bisan og usa ka ka ordinaryong tawo, makabuhat gihapon ka niini sa pagserbisyo nimo sa imong mga kaigsuonan. Alang kay Conchita, makatabang siya sa mga bata nga anak sa Ginoo pamaagi sa pag-amuma isip ikaduhang ginikanan nila.

Niangkon si Conchita nga usa siya ka disciplinarian sa eskwelahan ug sa panimalay. Sa pamaagi niini, nahulma niya ang iyang mga estudyante ug mga anak nga mahimong responsable nga mga tawo. Ang iyang paghatag og disiplina ang nagsugyot kanila nga mubuhat sa ilang mga katungdanan.

Wala naglisod si Conchita sa pagbalanse sa iyang trabaho ug sa iyang pamilya kay matod pa niya, ang pagbalanse naa ra sa tawo. Iyang gisigurado nga parehas ang oras nga iyang gibahin sa duha busa, nakumpleto niya ang iyang trabaho ug wala pud niya napasagdan ang iyang pamilya.

Sa paghisgot ni Conchita bahin sa sistema sa edukasyon sa Pilipinas karon, siya nisulti nga nimaayo kini kompara kaniadto. Sauna, sila pa ang naglihok aron mahuman ang ilang bilding sa eskwelahan nga gitawag nga Barrio High School. Niingon siya nga swerte ta karon tungod sa atong pag-asenso apan nasayod siya nga naa gihapon ta’y mga suliran nga giatubang sa edukasyon. Iyang gihagit ang mga magtutudlo karon nga mulihok ug dili lang mag-agad sa gobyerno. Kinahanglan dili sila maghuwat nga sultian pa kon dili dapat nila buhaton dayon ang ilang mga katungdanan sa katilingban.

Aduna pu’y mensahe si Conchita sa mga batan-on nga nangandoy nga mahimog magtutudlo sama kaniya. Siya niingon nga ang pagtudlo dili sayon nga trabaho apan kon naa kay kadasig ug kalusug, ipadayon kini. Isip magtutudlo, dili ka dapat kanunay magmando sa imong mga estudyante. Kinahanglan nimo ipakita sa ila ang maayong kinaiya, ug sila mismo ang musunod kanimo. Iya pud gibahin ang pinakadakong pagtulon-an nga iyang nakat-unan ug mao kini ang pagsalig sa atong Ginoo.

Sa pagkamatuod nato sa kinabuhi ug sa pagkatao ni Conchita, makaingon ta nga siya, usa gayod ka modelong Cebuano nga kinahanglan natong hatagan og paghatagbili.

Lima Ka Cebuanong Pulong (8)

1. Tahom- adj. beautiful; charming; captivating; attractive

Nadani si Jess sa tahom nga babaye.

2. Pakyas- n. failure; lapse; disappointment

Gipasaylo sa inahan ang mga pakyas sa iyang anak.

3. Lalo- adj. dull-headed; poor-minded; uneducated

Gipahimuslan sa mga dato ang mga lalo nga mga tawo.

4. Hingawa- n. worry; concern

Naguol si Rose tungod sa iyang mga hingawa sa eskwelehan.

5. Banyos- v. to cause or massage with oil

Gibanyos sa akong amahan ang nagsakit nakong likod.

Lima Ka Cebuanong Pulong (7)

1. Arisgado- adj. courageous; brave; valiant; fearless

Kinahanglan ko mahimo og arisgado nga tawo sama ni Jose Rizal.

2. Bahar- n. an abrupt reduction of market price of certain goods or prime commodities

Nakalitan ang mga tawo sa bahar sa presyo sa bugas niaging semana.

3. Katahap- n. suspicion; mistrust; doubt; uncertainty

Aduna'y katahap ang mga estudyante sa ilang magtutudlo.

4. Iway- v. to avoid or prevent action, as to avoid occurence of incidence

Muiway na si Marco sa iyang pagpanigarilyo.

5. Labtingaw- adj. weak; not strong; lack of vigor

Gidala sa ospital ang labtingaw nga magdudula.

Ang Akong Semanang Talaan(1)

Usa ka dili hikalimtang kasinatian ang niaging semanaha. Niadto mi sa Iloilo, uban ang Debate Society sa STC, para muapil sa Visayas-Mindanao Debate Championship. Huwebes mi sa buntag nilarga ug sa among pag-abot, nipadayon mi sa Sarabia Manor Hotel para ibilin ang among mga butang. Miskin naa pa mi sa airport, gisungog na ko og maayo sa akong mga kauban kay dako kaayo akong maleta nga gidala. Dako ang akong kalipay sa among pag-abot tungod napahimutang na jud nako ang akong mga butang. Pagkahuman namo og panghipos, nidiretso mi sa SM Iloilo para mangaon ug mamalit daan og mga pasalubong. Unya, nipadayon mi sa UP Iloilo para sa pinakauna namong kalihukan, mao ang Debate Seminar. Didto namo nakit-an ang mga sumasalmot sa nagkalain-laing mga eskwelahan sa Visayas ug Mindanao sama sa Ateneo de Zamboanga, Ateneo de Davao, UP, ug Siliman. Nisunod sa seminar ang exhibition debate ug nadani ako sa kamaayo sa mga estudyante didto.

Biyernes nagsugod ang among indigay ug grabe ang kakulba nga akong gibati. Nindot ang among pagsugod tungod naka-second place mi sa akong kauban. Nagpadayon ang ikaduha ug ikatulo nga rounds atong adlawa diin naka-third ug fourth place mi. Pagkasabado, nagpadayon ang ikaupat hangtod ikapito namo nga rounds sa UP Miyag-ao, kon diin nakasecond ug fourth place mi. Wala namo nahibaw-an ang among ranggo sa ikaunom ug pito nga rounds tungod silent rounds kini.

Bisan kon wala nakasulod ang STC sa quarterfinals, nalipay gihapon ko sa among pag-adto didto. Daghan kaayo ko og nakat-onan didto ug makaingon ko nga lahi na ako nga tao sa akong pag-abot diri sa Sugbu. Gayod, grabe ang kakapoy ug kabug-at nga among naagian pero wala kini nakatunga sa kalingaw nga among nasinati. Mapasalamaton kaayo ko sa akong pag-adto didto kay wala lang mi nahimog mas maayo nga debaters kon dili daghan pud mi og mga amigo ug amiga nga nakaila. Busa, usa ka bahanding akong tapigan ang among kasinatian sa Iloilo.

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong (6)

1. Baligtos- v. to fasten or tie into knot; to attach one thing with another by connecting or tied or knotted

Gibaligtos ni Tatay ang mga pisi aron makahimo siya og hayhayan.

2. Magahat- n. the wild people in the mountain; uncivilized tribes

Nakasugat mi og mga magahat sa among biyahe.

3. Paok- adj. dirty; dark with dirt; bad smelling

Gilabay sa akong manghud ang iyang paok na panyo.

4. Kaikag- n. act of being interested to; determination; desire

Nagpakita ang mga estudyante og kaikag sa pagtulon-an.

5. Lantap- placid; calm; undisturbed; peaceful

Nalingaw ko og tanaw sa lantap na dagat.

News Report (3)

Pahayag sa Magtutudlo, Ramos Labing Maayong Presidente sa Pilipinas

Si Ms. Desiree Balota, magtutudlo sa St. Theresa’s College, nagpahayag nga ang bugtong panahon kon diin taas ang ekonomiya sa Pilipinas mao ang kamandoan ni Fidel Ramos. Niingon si Ms. Balota nga mao ra kini ang panahon nga dako ang asenso sa atong nasod tungod sa maayong mga istratehiya ni Ramos.

Alang ni Ms. Balota, layo ra kaayo ang pagpadagan ni Presidente Arroyo kay sa kang Ramos tungod ang gipangbuhat ni Presidente Arroyo para ra sa iyang personal nga interes. Gidugang ni Ms. Balota nga wala niasenso ang iyang kahimtang karon kay ang pundo sa gobyerno, gigamit ra ni Presidente Arroyo aron makapabilin siya sa iyang pwesto hangtud 2010, ug maong wala natagbaw si Ms. Balota sa mga gihimo ni Presidente Arroyo.

Si Ms. Balota nisulti nga tupong-tupong ra si Presidente Arroyo ni Ferdinand Marcos sa korupsyon, apan labing bati nga presidente si Marcos tungod sa iyang bayolenteng abuso sa katawhan.

Gisugyot ni Ms. Balota nga kinahanglan naa’y kausaban sa atong gobyerno ug angay himuong modelo ang kauswagang nahimo ni Ramos. Alang sa Com26, kini si Patricia Andrea Pateña.

News Report Recording (3)

powered by ODEO

News Report (2)

Singgit sa Usa ka Ice Cream Vendor, Arroyo Angay Ilisan

Alang kay Peter Abingosa, usa ka ice cream vendor, angay nga ilisan si Presidente Arroyo kon mahimo. Si Peter nisulti nga wala siya natagbaw sa mga gihimo sa presidente tungod sa grabeng pag-umento sa mga palitunon. Niingon si Peter nga si Presidente Arroyo ang labing bati nga presidente sukad ni Marcos kay wala’y ayo ang iyang pagdagan sa gobyerno.

Imbis nga muginansiya si Peter og P700 matag-adlaw sa pagbaligya og ice cream, P300 nalang ang iyang madala sa iyang pamilya karon.

Si Peter niingon nga mas hayahay pa ang iyang kahimtang sa panahon ni Ferdinand Marcos kon diin barato ra kaayo ang mga palitunon. Giduot ni Peter nga kinahanglan nga pahawaon sa pwesto si Presidente Arroyo ug angay ta mangita ug epektibo nga presidente, sama ni Marcos. Alang sa Com26, kini si Patricia Andrea Pateña.

News Report Recording (2)

powered by ODEO

News Report(1)

Kahimtang sa Usa ka Empleyado sa Pilipinas, Wala Gihapon Nausab

Si Melvin de los Santos, usa ka empleyado sa Speedy Laundry Cebu, nisulti nga wala jud nausab ang iyang kahimtang diri sa Pilipinas sukad-sukad.

Niingon si Melvin nga grabe ang kalisud sa iyang pamilya tungod sa korupsyon sa mga opisyal sa gobyerno, labi na sa panahon ni Joseph Estrada. Si Melvin nitawag ni Estrada og wala’y ayo tungod para kaniya, wala’y kalibutan si Estrada sa gobyerno.

Kon karong panahona ang hisgotan, alang ni Melvin, igo-igo lang ang iyang pagkatagbaw sa mga gihimo ni Presidente Arroyo. Para kaniya, sa tanang mga presidente nga nagmando sukad ni Ferdinand Marcos, si Presidente Arroyo ang aduna’y agi na makit-an.

Si Melvin nakauyon sa mga housing projects nga gihimo ni Presidente Arroyo alang sa mga kabus, apan siya naghinaot nga mas padak-an sa presidente ang iyang hinabang para muarang-arang ang iyang kahimtang diri sa Pilipinas. Alang sa Com26, kini si Patricia Andrea Pateña.

News Report Recording (1)

powered by ODEO

Ang Akong Reaksyon Bahin sa mga Cebuanong Pulong na Nabawi ni Pigafetta Pag-1521

Pagbasa nako sa lista sa mga pulong, nalingaw ako ug na-interesado. Karun pa nako nakuha ang ideya kon gi-unsa pagtubo sa Cebuanong pulong sukad sa pagka-imbento niini. Ang una nakong nabantayan mao ang karaang mga pulong, nagpakita sa impluwensya sa mga Kastila kanato kay Kinastila ang pagtitik niini. Sanglitanan ang pulong na candin(kanding) ug acin(asin).

Daghan pud nga karaang Cebuanong pulong ang masabtan kon unsa ang ilang buot ipasabot miskin dili pa nimo tanawon ang mga bag-ong versions niini kay gamay ra ang kalahian sa ilang pagtitik. Sama niini ang tuhud(tuhod), babui(baboy), dudlo(tudlo), ug ilon(ilong).

Ako pud namatuod nga aduna ta'y mga pulong karon nga pareho gihapon sa mga pulong nga gigamit sauna. Wala'y nausab niini gikan sauna hangtud karon sama sa baba, uliman, ug lubi. Apan, aduna pud nga mga pulong sauna nga dako kaayo ang kalahi sa pag-gamit niini kaniadto ug mahibulong ta sa dakong pagbag-o niini karon. Sama ining mga pulong mao ang paranpaon(babaye), butan(puthaw), missamis(sudlay).

Kaulhian, akong nadiskubre nga aduna'y mga Cebuanong pulong sauna nga miskin gipang-ilisan na sila sa bag-ong Cebuano, gipadayon gihapon kini ug gamit sa mga tawo. Sama niini ang mga pulong nga marica(ngari), ug guay(dagway). Madunggan gihapon nako kining mga karaang pulong miskin aduna na'y mga bag-ong versions niini karon.

Paghuman nako ug pagkasayod niining tanan, mas nidako ang akong pagtamud sa Cebuanong sinultian. Akong nasayran nga gayod, adunahan ang atong lingguwahe. Gitagana niini ang nagkalain-laing kolor sa atong kultura ug kasaysayan. Mapasalamaton ako sa atong mga kagikanan kay sila ang naningkamut sa pag-ugmad sa atong pulong. Kon wala nila gisugdan ang paghulma sa Cebuanong sinultian, wala ta'y atong kaugalingon lingguwahe karon ug dili malig-on ang atong katilingban.

Sa katapusan, ganahan nako ihagit ang akong mga kaabing Cebuano nga atong himuong usa ka bahandi ang atong sinultian; busa, dapat ni natong hatagan ug dakong pagtagad. Daghan kaayog gi-agian ang atong lingguwahe para kanatong mga Cebuano, mao na isip mga alagad sa atong nasod, kinahanglan ni nato pakitaan ug importansya ug pagmahal. Larga, Sugbo!

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong (5)

1. Karawan- adj. mischievous; one who is inclined to ilicit affair with men or women

Gibyaan ni Lani ang iyang karawang bana.

2. Pig-ot- adj. tight; narrow; crowded; inconvenient

Dili ko ganahan muadto sa mga pig-ot na lugar.

3. Sugyot- n. suggestion; proposition; opinion; proposal

Among gisulti ni Presidente Arroyo ang among mga sugyot para sa katawhan.

4. Higwaos- n. an act or condition of instability; or of being troubled, worried due to unsolved problems

Nagsinati sila og higwaos tungod sa kalisod sa kinabuhi.

5. Dangop- v. to seek refuge; to seek shelter or protection

Kon aduna ko'y mga problema, mudangop ko sa Ginoo.

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong(4)

1. Habohabo- n. slight rain; drizzle

Una mi molakaw, huwaton namo nga muhunong ang habohabo.

2. Luip- v. to insert inside; to place something in between pages, or of file

Giluip ni Tess ang suwat sa akong libro.

3. Dapowas- v. to wipe off with water

Gidapowas ni Randy ang buling sa iyang kamisa.

4. Bahad- n. plan; projection; outline; design; scheme

Wala nahimo sa gobyerno ang ilang mga bahad para sa katilingban.

5. Yagbot- adj. out-order; inoperational; worn-out

Gilabay ni Tatay ang among radyo tungod yagbot na kini.

Ikatulong Sitwasyon

Ikatulong Sitwasyon: Nagcover ka ug Press Con ni Mayor Osmeña sa City Hall. Sa tunga-tunga sa Press Con, naay tulis na nahitabo duol sa Redemptorist Church sa General Maxilom Ave. Mubiya ka ba sa Press Con para imong ma-adto ug mataho ang nahitabong tulis?

Oo, mubiya ko sa Press Con kay para nako, mas dako og importansya ang nahitabong tulis sa mga tawo ug isip magtataho ang akong obligasyon naa sa publiko. Dili kaayo layo ang Redemptorist Church sa City Hall busa maabtan pa nako ang panghitabo. Una sa tanan, grabe og impact sa publiko ang video nga akong makuha didto sa tulis, sama sa mga operasyon sa mga pulis sa pagdakop sa tulisan, mga hilak ug siyagit sa mga biktima, ug ang nagkalain-laing reaksyon sa mga nagpaniid sa palibut. Mas tan-awn sa katawhan ang kining mga panghitabo sa TV kay sa sa pagpirma ni Mayor Osmeña nga naglingkod lang sa iyang bangko.

Ikaduha, mas makuha nako ang pagtagad sa mga tigpanan-aw kon kini ang akong buhaton kay sa pagkadungog pa lang nila sa paghisgot bahin sa tulis, masusihon dayon sila kung ang mga biktima usa ba sa ilang mga mahal sa kinabuhi o ilang kaila. Daghan pud og mga impormasyon ang akong mahatod kanila kompara sa impormasyong akong mataho didto sa Press Con. Mahimog matubag nako ang ilang mga pangutana sama sa kon naa ba’y mga namatay sa panghitabo ug kung naa man, pila kabuok ang casualties, kon dali ba ni-aksyon ang kapulisan, kon pila ug unsa ang nakawat sa tulisan, ug kon nadakpan ba kining nanulis. Mao kini ang labing gustong mahibaw-an sa publiko busa mao kini ang akong hatagan ug mas dakong prioridad.

Kon dali ra ko mahuman sa pagcover sa tulis, mahimog mubalik ko didto sa Press Con, ug kon nagpadayon gihapon kini mutiwas ko sa pagcover niini. Mangita ko og mga kasaligang kakuhaan sa mga balita nga wala nako madangat samtang gi-asekaso nako ang nahitabong tulis.

Ikaduhang Sitwasyon

Ikaduhang Sitwasyon: Absent ang lima ka reporters nimo ug ikaw ra ang nabilin sa imong desk. Nakadawat ka o balita bahin sa dungan-dungan na pagbaha sa Bogo, Talibon, Iloilo, Tacloban, ug Colon. Unsaon nimo pagtaho niining lima ka panghitabo nga telephone ra ang naa nimo?

Bisan og wala pa ako’y reporters, mahimo gihapon nako og taho kining lima ka panghitabo. Tungod wala ko’y mga kauban ug layo ang mga lugar na naapektohan sa baha gawas sa Colon ug Bogo, usa-usahun nako og tawag ang mga opisyal sa tagsa-tagsa nga lugar. Panghutan-on nako sila bahin sa mga importanteng detalye nga mukumpleto sa akong pagtaho sama sa kon unsa kagrabe ang sitwasyon sa baha, kon unsa ang epekto niini sa mga lumulupyo didto, ug kon aduna ba’y daghang mga panimalay o mga building nga nangalubog. Apilon pud nako og tawag ang mga residente sa mga gibaha nga lugar ug makighinabi ko nila bahin sa ilang pagbati ug kahimtang. Kon mahuman ko og pakighinabi sa mga opisyal ug residente sa lima ka lugar, mutawag ko sa mga residente sa Colon ug ako silang panghutan-on kon aduna pa ba’y baha sa ilang lugar. Kon akong masayran nga aduna gihapon, adtoon nako ang Colon kay mao kini ang pinaka-accessible nga lugar para nako, ug mukuha kog mga dugang na impormasyon ug detalye sa panghitabo gawas sa akong mga nakuha sa dihang pagtawag nako nila. Kon mahimo, magdala ko og simpleng kagamitan sa pang-video ug sa pag-record para naa ko’y basehan sa mga impormasyon ug para naa ko’y makuha nga mas klaro nga natural sound(NatSo).

Bisan pa’g naa ra sa Cebu province ang Bogo, layo gayud ang biyahe padung didto ug dako ang posibilidad nga nahubas na ang baha sa akong pag-abot mao nga dili na ako magdesisyon og adto pa didto. Dapat nako magamit akong oras og husto kay dili lalim ang pagtaho sa lima ka panghitabo. Ang ako lang siguradoon mao nga daklit ug kumpleto ang mga detalye nga akong makuha sa mga opisyal ug residente sa lima ka lugar labi na nga sa telepono lang ang akong pakighinabi ug wala ako didtong mga lugara para masaksi ang mga panghitabo.

Gayod, kon usa ka ka mapaningguhaon nga magtataho, makakita ka og nagkalain-laing mga pamaagi sa pagbalita bisan unsa pa ang mga suliran nga imong maagian.

Unang Sitwasyon

Unang Sitwasyon: Apil ka sa usa ka Cebu City News Based Organization. Aduna ka’y duha ka news teams apan unom ka news events ang nagdungan ug hitabo: ang pagkalunod sa MV Princess of the Stars, ang pagkalunod sa MV Tubigon sa Bohol, ang pagkacrash sa eroplano sa Mactan Airbase, ang balitang naay napaakan ug iro sa Hongkera, brownout sa Pardo, ug fiesta sa Minglanilla. Unsa ang duha ka panghitabo na imong pilion ug cover? Hatagi ug katarungan ang imong tubag.

Una nakong biyaan ang panghitabo nga aduna’y napaakan ug iro sa Hongkera. Dili ni importante nga balita sa publiko gawas sa pamilya sa napaakan sa iro ug sa tag-iya sa irong nakapaak. Apil pa niini, dili ni siya usa ka trahedyang hatagan ug dakong pagtagad sa katawhan. Kasagaran sa mga insidente nga naay napaakan ug iro masulbad lang sa mga sayon nga solusyon ug dili na kinahanglan ug media para mu-atiman sa isyu. Sa akong pagdugang, dili mahimog makwaan nako ug video ang mismong pagkapaak kay wala ako nasayod na mahitabo kini ug kung niadto man ko pagkadungog nako sa balita, nahuman na ang pagkahitabo niini mao dili na dako ang impact sa video na akong makuha didto..

Ako pud tangtangon ang balitang brownout sa Pardo. Naandan na kining panghitabo sa mga tawo ug dili dapat padak-on pa, gawas kung naay mga importanteng hinungdan niini sama sa pagkatumba sa mga poste tungod sa usa ka kusog na bagyo. Pero kung akong masayran nga usa lang kini ka ordinaryo nga brownout tungod sa simpleng mga problema, dili ni nako pili-on sa pagtaho kay gamay ra ang iyang kahinungdanun kung itandi kini sa ubang mga balita nga panagsa ra mahitabo ug grabe ang epekto sa katawhan.

Ikatulo nakong biyaan ang pista sa Minglanilla. Nindut gayud ang magtaho ug malipayong mga balita sa publiko, apan mas dako ug mas lawom ug mga isturya ang akong makuha sa tulong nabilin na balita: ang paglubog sa MV Princess of the Stars ug MV Tubigon sa Bohol, ug ang pagcrash sa eroplano sa Mactan Airbase. Bisan pag usa ako ka magtataho, usa pud ako ka tigpanan-aw ug isip usa ka tigpanan-aw, mas maapektohan ako sa balitang bahin sa trahedya kung diin daghan sa akong mga kaigsuonan ang nag-antos. Unang hatagan ug pagtagad sa mga tawo ang mga video nga naa’y barkong nalunod, nacrash na eroplano, mga patay na lawas, ug mga kabanay nga naghilak kaysa sa sa video sa mga tawong nagsaulog sa usa ka kapistahan. Tungod duol ra ang Bohol sa Cebu, ug naa pud ang mga patay na lawas sa mga biktima sa MV Princess of the Stars dinhi, ug ang Mactan Airbase naa ra pud sa atong probinsya, dili maglisod ang akong mga news teams ug kuha ug mga video clips ug mga impormasyon niining mga panghitabo. Usa pud sa akong rason sa pagdesisyon niini mao nga kasagaran sa mga kapistahan diri sa Sugbu mupadayon ug usa hangtud tulo ka adlaw sa pagsaulog busa dili kinahanglan ug dinalian na pagbalita ang pista sa Minglanilla. Kung naay usa sa akong mga news teams na sayo mahuman sa pagcover, pwede pa sila mu-apas didto sa Minglanilla para makakuha ug mga impormasyon bahin sa pista.

Tungod duha lang ka panghitabo ang akong macover, dili nako unahun ug pili ang paglunod sa MV Princess of the Stars. Sa tulo ka balitang nabilin, kini ang pinakataod-taod nang nahitabo mao kinahanglang hatagan ug labing pagtagad ang mga bag-ohay lang na isyu. Daghan na pud ug mga istasyon ang nagpadayon ug balita bahin sa MV Princess of the Stars ug dako na ang hinabang na gihatag para sa mga biktima niini mao nga dili angay pasagdan ang uban pang mga importanteng mga panghitabo. Ang pagkalunod sa MV Tubigan sa Bohol ug ang pagcrash sa eroplano sa Mactan Airbase mga dagko pud na trahedya busa kinahanglan nako matubag ang akong kaakohan sa katawhan na mapahibaw kanila kining mga hitaboa. Sa pagpili sa mga balita na dapat itaho, kinahanglan huna-hunaon ang proximity. Busa, dili maglisud akong news teams ug adto sa gihitaboan sa trahedya apan dali ra maadtoan ang Mactan Airbase ug duol pud ang Bohol sa Cebu. Kanunay nang nadunggan sa publiko ang balita bahin sa MV Princess ug madagit dayon sila sa pagdungog ug mas bag-ong mga balitang pareho kagrabe ug epekto niini. Sa pagpili ug mga istorya na i-cover, importante ang visibility. Dako na interes sa publiko ang makuha sa mga video sa usa pa ka barkong nalunod, ang MV Tubigan, gawas sa MV Princess, pati na ang video coverage sa nacrash na eroplano ug ang mga biktima niini. Labaw sa tanan, tungod kay wala pa nataho sa katawhan ang paglunod sa MV Tubigan ug pagcrash sa eroplano sa Mactan Airbase, dapat na mabalita dayon kini aron ang mga kabanay sa mga biktima mapahibaw ug dali-dali, ug ang mga ahensya sa atong nasod maka-aksiyon dayon niini nga mga trahedya.

Ang Akong Pakighinabi Bahin sa Estado sa Edukasyon sa Pilipinas

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong(3)

1. Laang- n. trap, snare; a string in circle to trap the intended victim

Nagbuhat si tatay ug laang para madakpan ang ilaga.

2. Buhimyo- adj. vigorous, strong marks of masculinity; attractively handsome

Tipo ni Maria ang mga buhimyong lalaki.

3. Taral- v. to prosecute in court; to sue in court

Gisugdan na ang pagtaral sa mga gikatahapan sa pagkamatay ni Mayor Santos.

4. Larino- adj. fluent; ready in the use of words

Larino magbinisaya ang manunulti sa entablado.

5. Dagnay- n. nickname; alias

Cory ang dagnay sa akong amiga na si Corazon.

Napulo Ka Pangutana Alang sa Santo Papa

1. Labing aktibo ang mga babaye sa mga naglain-laing bahin sa Katolikong Simbahan. Dili ba dapat mas ipaklaro ug pagpakita ang ilang mga kontribusyon, bisan na sa mga katungdanan na adunay mas taas ug responsibilidad sa Simbahan?

2. Nganong mas gi-atimana sa Simbahang Katoliko ang mga isyu sa pamatasan ug dili ang pagsugyot ug mga epektibong kasulbaran sa mga suliran na importante sa katawhanon?

3. Hangtod karon, wala gihapon nasulbad ang suliran sa giyera sa Middle East. Unsa ang imong papel niining kahimtang karon? Isip Santo Papa, unsaon nimu ug pagpahigayon ug mga lakang paingon sa kalinaw?

4. Matataw kini na ang mga problema niadtong una, pareho sa diyutay na mga tawong muadto sa simbahan, diyutay na mga pagbunyag, ug ang labing diyutay na impluwensiya sa simbahan sa katilingban, makita gihapon hangtod karon. Unsa ang imong aksiyon sa pagtubag niining mga isyu?

5. Usa ka bag-ong libro ang gipagawas sa Aleman diin niingon ka na ang teyoriya sa ebolusyon sa tawo dili lang usa ka pangagpas. Unsaon nimo pagtudlo niini nga dili pud ka mubatok sa imong pagpanalipod sa tinuhuan sa Creationism?

6. Sa imong isip, unsa ang mga pinakadakong pagsulay na atong giagian sa atong kapanahonan ug unsa ang mga gipaabut sa Ginoo kanato niining mga pagsulay?

7. Unsa ang mga punong obligasyon na dapat buhaton ug una sa mga pari aron mapaduol nila sa Ginoo ang katawhanon?

8. Unsa ang mga proyekto sa Simbahang Katoliko sa pagtudlo ug espirituhanong kinaadman sa mga lisod maadtoan nga mga lugar, pareho sa mga banikanhong dapit?

9. Nganong daghan man ug mga isyu bahin sa mga eskandalo sa simbahan ang nanggawas ug nganong adunay mga kaparian karon nga dili makit-an sa ilang mga kaugalingon ang Ginoo? Unsaon nimo pagtubag niining mga suliran?

10. Naa ba’y nagbag-o diha kanimo sa niadtong ikaw pa si Kardinal Joseph Ratzinger ug karong ikaw na si Santo Papa Benedict XVI? Kung naa, unsa man kining mga pagbag-o?

Napulo Ka Pangutana Alang ni Barack Obama

1. Nganong ang imong plano para sa usa ka Health Insurance naglakip ug mando para sa mga kabataan lamang ug dili sa mga katigulangan?

2. Usa sa imong plataporma ang pagganti sa mga mag-uuma, ug sa mga tag-iya sa mga kalansangan sa dihang mutanum sila ug mga kahoy, o mubuhat ug mga bansay sa pag-uuma na makatabang ug kuha ug carbon dioxide sa kahanginan. Kinsa man ang magmama niining proyekto ug unsaon nila pag-usisa sa gihisgutang mga buhat alang sa kaayohan?

3. Sa usa sa imong mga pakigpulong, imong gihisgot ang papel sa pagtuo sa Ginoo sa Amerikanhong kinabuhi. Unsa imong mga sumbanan sa paghimangno bahin sa pagtuo, sa usa ka katilingban na aduna’y nagkalain-laing mga banay, relihiyon, ug kamatutoan?

4. Nganong ikaw man ang dapat ipaghunahuna sa mga botante isip ang pinakakusgang kandidato? Unsa ang nakapahimo nimo ug labing maayo kung itandi ka sa imong mga kabatok?

5. Isip Presidente, mubatok ka ba sa pag-abono sa mga teknolohiya na nagdugang sa global warming bisan ug maminusan niini ang mga benepisyo na makuha sa katilingban sa lana? Nganong nakatubag man ka niini?

6. Isip usa ka African American na Presidente, unsaon nimo paghunong sa mga pagdaog-daog sa mga lungsoranan base sa ilang kaliwat nga wala ka’y gidapigan?

7. Unsa man ang imong mabuhat aron mobalik ang pagtuo sa mga Amerikano na ang Presidente nagatubag sa mga suliran nga pareho ka importante sa giyera sa Middle East?

8. Nakahisgot ka na ikaw mahimog musaad nga dili mubuhat ug pagbag-o sa kamandoan kung muhunong na ug panghilabot ang Iran sa Iraq ug kung mubulig sila sa mga isyu sa panghulga ug mga isyung nuclear. Kung dili muhunong ang Iran ug panghilabot sa Iraq ug kung dili nila tapuson ang kaugmaran sa ilang nuclear program, muhunahuna ka ba ug pagbag-o sa kamandoan? Kung oo, unsa ang mga pagbag-o na imong ipahigayon?

9. Unsa ang imong relasyon ni Tony Rezko, na napagtim-awang nitampo ug $168,000 para sa imong karera, ug karon nag-agi ug imbestigasyon sa mga awtoridad? Aduna ka pa ba’y koneksiyon kaniya karon?

10. Niingon ka na ang kantidad sa medisina dapat minusan sa pag-iban sa paperwork ug sa pagdugang sa kompetisyon sa mga kompanya sa tambal. Nganong kini man ang imong mga naplanohang pamaagi?

Napulo Ka Pangutana Alang ni Ces Drilon

1. Kung kadtong inyong pakighinabi wala niabot sa inyong pagkakidnap, unsa unta ang mga mahimong balita na imong mataho sa katawhan?

2. Unsa ang imong baroganan sa pagkahimo nila Indanan Mayor Alvarez Isnaji ug ang iyang anak na usa sa mga gisuspitsahan sa inyong pagkakidnap?

3. Isip usa ka tigbalita sa media, unsa ang inyong SOP (Standard Operating Procedures) sa pagtaho ug mga panghitabo sa Mindanao ug nganong wala man kini nakapugong kaninyo ug pagpadayon sa inyong gitahasan nga wala man kamo’y igong mga dala para sa inyong kahilwasan?

4. Unsa ang pinakalisod na pag-antos na imong naagi-an sa mga kamot sa mga nangidnap kaninyo?

5. Isip usa ka tigbalita ug isip usa ka tawo, unsa ka sa wala pa nahitabo kini nga pagsulay ug unsa ka karon na natapos na kini?

6. Unsa ang imong ikatambag sa imong kaabing mga tigbalita base sa mga pagtulon-an na imong nakat-unan niining kakulian?

7. Paghuman niining pagkakidnap nimo ug sa imong mga kauban sa Sulu, mupadayon ka pa ba ug pagtaho sa mga balita nga naghisalmot sa mga kahitaboan sa Mindanao? Nganong mao kini ang imong tubag?

8. Kung hatagan ka ug higayon na ma-istoryahan ang mga nangidnap ninyo, unsa ang imong unang iingon o ipangutana kanila?

9. Sa inyong pagkasikup, nahunahunaan ba ninyo ang pakigsupak o ang pag-ikyas sa mga nangidnap ninyo?

10. Unsa ang imong panan-awon diha sa mga pamaagi o laraw sa gobyerno bahin sa mga insidente sa pagpangidnap dinhi sa Pilipinas? Base sa imong kasinatian, musangga ka ba sa ilang mga pamaagi?

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong(2)

1. Kubol- adj. hard-headed; stubborn; disobedient

Kanunay na kasab-an si Juan kay usa siya ka kubol na bata.

2. Buson- n. mail box

Gisulod sa kartero ang suwat sa buson.

3. Igmat- adj. smart, clever, quick, skillful

Dali makasulbad ug problema ang tawong igmat.

4. Lanit- v. to pull or draw out quickly as he can

Gilanit sa sundalo ang iyang pusil pagkakita niya sa ilang kaaway.

5. Tabyog- v. to swing, to sway

Nalingaw ako ug tabyog sa among duyan.

Lima Ka Bag-ong Cebuanong Pulong(1)

1. Bahandi- n. treasure;wealth;riches

Ang akong pamilya ang akong mahal na bahandi.

2. Masapnot- adj. rough

Masapnot ang bestida ni Ana.

3. Balangaw- n. rainbow

Nakakita sila ug balangaw paghangad nila sa langit.

4. Sidlakan- n. east

Naa sa sidlakan sa mapa ang simbahan.

5. Lumud- n. dolphin

Giluwas sa mga mananagat ang masakiton na lumud.